Аз соли 1997 то инҷониб дар саросари ҷаҳон “Рӯзи ҷаҳонии ботлоқзорҳо” таҷлил мешавад. Санаи таҷлили ин рӯз тасодуфан интихоб нашудааст: маҳз дар ҳамин рӯз, 2 феврали соли 1971 дар шаҳри Рамсари Эрон (музофоти Мозандарон) Конвенсия дар бораи заминҳои ботлоқзор ба имзо расид. Ин санад бештар бо номи Конвенсияи Ромсар маъруф аст. Конвенсия дар бораи ботлоқзорҳо барои ҳифзи ботлоқзорҳои дорои аҳамияти байналмилалӣ (пеш аз ҳама ҳамчун макони зисти паррандаҳои обӣ) ба имзо расид.
То соли 2024, аллакай 150 давлат аъзои ин Конвенсия мебошанд. Яке аз шартҳои пайвастан ба Конвенсияи Ромсар таъсиси ҳадди ақал як “минтақаи Рамсар” дар қаламрави кишваре мебошад, ки хоҳиши пайвастан ба онро дорад. Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2001 ба Конвенсияи Рамсар ҳамроҳ гардидааст.
Дар айни замон дар саросари ҷаҳон зиёда аз 2400 ботлоқзорҳо, ки масоҳати беш аз 250 миллион гектарро ташкил медиҳанд, ба Рӯйхати ботлоқзорҳои дорои аҳамияти байналмиллалии Рамсар дохил карда шудаанд. Конвенсия дар бораи ботлоқзорҳо шартномаи байниҳукуматӣ мебошад, ки ҳадафи он ҳифз ва истифодаи оқилонаи заминҳои обию ботлоқзор тавассути амалҳои маҳаллӣ, минтақавӣ ва миллӣ ва ҳамкории байналмилалӣ ҳамчун саҳм дар ноил шудан ба рушди устувор дар саросари ҷаҳон мебошад.
Чорабиниҳо бахшида ба Рӯзи байналмилалии ботлоқзорҳо тавассути чорабиниҳои гуногун ҳадафи ҷалби таваҷҷӯҳи ҷомеа ва роҳбарияти кишварҳои гуногун ба зарурати эҳтироми муҳити зисти паррандагони обӣ ва аҳамияти заминҳои ботлоқзор дар экосистемаи сайёраи Замин мебошад.
Заминҳои ботлоқзор доираи васеи зистро дар бар мегиранд, аз ҷумла ботлоқҳо, дарёҳо ва кӯлҳо, минтақаҳои наздисоҳилӣ, ки ботлоқзорҳо ва мангрҳо ишғол кардаанд, марғзорҳои зериобӣ, рифҳои марҷонӣ ва минтақаҳои баҳрии на бештар аз шаш метр ҳангоми обхезӣ, инчунин объектҳои антропогенӣ, аз ҷумла ҳавзҳо ва обанборҳо мебошанд.
Ботлоқзорҳо бо назардошти арзиши устувори ин экосистемаҳо ва манфиатҳо ва хидматҳои онҳо, аз ҷумла ҳифзи иқлим, муҳити зист, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, илмӣ, таълимӣ, фарҳангӣ, рекреатсионӣ ва эстетикӣ барои таъмини рушди устувор, барои одамон, табиат ва бехбудии инсон аҳамияти ниҳоят калон доранд..
Гарчанде ки онҳо тақрибан шаш фоизи сатҳи заминро ишғол мекунанд, ботлоқзорҳо тақрибан 40 фоизи тамоми намудҳои набототу ҳайвонотро ташкил медиҳанд. Гуногунии биологии заминҳои ботлоқзор барои бахшҳои тандурустӣ, ғизо, сайёҳӣ ва меҳнат муҳим аст. Ботлоқзорҳо барои одамон, дигар экосистемаҳо ва иқлими мо тавассути танзими захираҳои об муҳиманд. Зиёда аз як миллиард нафар одамон дар саросари ҷаҳон барои зиндагии худ аз ботлоқзорҳо вобастаанд.
Мавзӯи рӯз дар соли 2024 – заминҳои ботлоқзор ва некӯаҳволии инсон. Мавзӯи рӯз аз он иборат аст, ки то чӣ андоза тамоми ҷанбаҳои некӯаҳволии инсон ба саломатии ботлоқзорҳои ҷаҳон – ҷисмонӣ, равонӣ ва экологӣ алоқаманданд.
Ботлоқзорҳо аз ҷумлаи экосистемаҳое мебошанд, ки суръати баландтарини коҳиш, талаф ва таназзул доранд. Дар натиҷаи омилҳои мустақим ва ғайримустақим, аз қабили афзоиши босуръати аҳолӣ, истеҳсол ва истеъмоли ноустувор ва рушди технологӣ бо он ва таъсири манфии тағирёбии иқлим, тамоюлҳои манфии кунунии гуногунии биологии ҷаҳонӣ ва функсияҳои экосистема идома хоҳанд ёфт.
Ботлоқзорҳо назар ба ҷангалҳо се маротиба тезтар нест мешаванд. Аз соли 1970 инчониб 35 фоизи заминхои ботлокзор аз байн рафтаанд. Фаъолиятҳои инсонӣ, ки боиси аз даст додани ботлоқзорҳо мегарданд, аз инҳо иборатанд: обёрӣ барои кишоварзӣ ва сохтмон, ифлосшавии об ва хок, моҳидорӣ ва аз ҳад зиёд истифода бурдани захираҳои табии, паҳншавии намудҳои инвазивии набототу ҳайвонот ва тағирёбии иқлим.
Мушкилоти асосии ҳифзи заминҳои ботлоқзор ин тағир додани тасаввурот дар бораи минтақаҳои ботлоқзор барои ташвиқи ҳукуматҳо ва ҷомеаҳо барои нигоҳубин ва афзалият додани заминҳои ботлоқзор мебошад.
Ҳама хидматҳои экосистемае, ки аз ҷониби ботлоқзорҳо пешниҳод мешаванд, душвор аст ва ҳисоб кардан ғайриимкон аст. Бо вуҷуди ин, зарари экосистемаҳои вайроншуда равшан аст. Тағйирёбии глобалии иқлим, хатари паҳншавии бемориҳо, камбизоатӣ, нобудшавии гуногунии биологӣ – ҳамаи ин ба мавҷудияти ҳаёт дар рӯи замин таҳдид мекунад. Барои ояндаи умумии тамоми сайёра на танҳо чизи мавҷударо нигоҳ доштан, балки онро барқарор кардан лозим аст. Аз ҷумла, барқарор намудани обу ботлоқзор.
Ботлоқзорҳои Тоҷикистон низ объекти доимии диккати олимон мебошанд. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 15 ботлоқзор муайян карда шудааст, ки 5-тои онҳо кӯлҳои Қарокӯл, Шоркӯл, Рангул, Зоркӯл, минтақаипоёноби Панҷ (мамнӯъгоҳи Бешаи палангон) ва обанбори Қайроққум ба рӯйхати мавзеъҳои аҳамияти ҷаҳонӣ доштаи Конвенсияи Рамсар дохил карда шудаанд. Дарёву кӯлҳо ва ботлоқҳои кишвар таҳти назорати доимии Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд. Кумитаи ҳифзи муҳити зист ҳар сол бахшида ба рўзи ботлоқзорҳо дар шаҳри Душанбе ва дигар минтақаҳои ҷумҳурӣ семинару конфронсҳо ва чорабиниҳои экологиро оид ба ҳифзу барқарорсозии заминҳои ботлоқзор ташкил менамояд.
Масъалаҳои сифати об, ҳолати набототу ҳайвоноти нодир, стратегияҳои идоракунии устувори захираҳои об, ҳифз ва барқарорсозии экосистемаҳои харобшуда дар конфронсҳои илмии ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ баррасӣ мешаванд. Дар нашрияҳои махсуси Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳамаи масъалаҳои муҳофизат, барқарор кардан ва оқилона истифода бурдани заминҳои ботлоқзор дастуру мақолаҳо мунтазам чоп карда мешаванд.
